Tại sao chúng ta dễ dàng phán xét người khác?

Chắc hẳn ai trong chúng ta, cũng từng bị người khác phán xét và không ít lần chúng ta cũng phán xét người khác. Có bao giờ bạn tự hỏi tại sao người ta lại phán xét nhau một cách dễ dàng như vậy không?. Câu hỏi này mình đã tự hỏi bản thân rất nhiều lần mỗi khi mình bị ai đó phán xét. Vì thế, mình đã tìm hiểu rất nhiều nguồn để tìm ra câu trả lời. Bài viết này dựa trên nhiều nguồn tổng hợp và góc nhìn của mình, cùng Blog khoảnh khắc cuộc sống tìm hiểu tại sao chúng ta lại dễ dàng phán xét người khác nhé.

Tại sao chúng ta dễ dàng phán xét người khác?. Ảnh: Paw Yao

{tocify}$title={Xem nhanh}

Phán xét là gì ?

Phán xét là một hành vi chê bai, chỉ trích xuất phát từ suy nghĩ, lời nói, cách cư xử của chúng ta khi cảm thấy không hài lòng về một đối tượng nào đó. Người phán xét thường phê phán những điểm xấu của đối tượng, kể cả khi hoàn toàn không biết hoặc không hiểu rõ về đối tượng mà mình phán xét.

Phân biệt giữa đánh giá và phán xét

Đánh giá là một phát biểu mang tính mô tả về sự kiện hay sự vật trong tâm thế khách quan. Còn phán xét là một phát biểu về ý kiến cá nhân trong tâm thế chủ quan. Đánh giá có thể xem là một cách tiếp cận khoa học, còn phán xét là dựa trên cảm tính. Tóm lại, đánh giá có hàm ý tích cực, còn phán xét có hàm ý tiêu cực.

Cần phân biệt giữa phán xét và đánh giá. Ảnh: Paw Yao

Chúng ta đánh giá một ai đó, thực chất là chúng ta đang phán xét họ vì hầu như những đánh giá của chúng ta đều dựa trên cơ sở rất ít thông tin biết rõ về đối tượng, chúng ta chỉ dựa trên cảm tính, cái nhìn chủ quan của chính mình dành cho đối tượng bị phán xét. Do đó, khi đưa ra lời phán xét, người phát biểu đặt mình ở vị trí cao hơn và có thái độ trịch thượng, không có sự thấu hiểu dành cho đối tượng mà chỉ là một sự chỉ trích và chê bai. Người phán xét tự cho rằng mình có tài, còn đối tượng là bất tài, hay “mình đúng và đối tượng sai”. 

Tại sao chúng ta có xu hướng phán xét người khác ?

Có thể kể ra những nguyên nhân sau đây:

Áp đặt những tiêu chuẩn của mình lên người khác

Chúng ta thường có xu hướng áp đặt tiêu chuẩn của mình lên người khác. Ảnh: Paw Yao

Chúng ta thường có xu hướng áp đặt tiêu chuẩn của mình lên người khác, nghĩ rằng mình đúng và muốn người khác làm theo những gì mình cho là đúng. Hầu như chúng ta áp dụng các thước đo giá trị bên trong của riêng mình qua những tổn thương thời thơ ấu mà chúng ta đã chịu đựng. Thước đo của chúng ta được xác định bởi cách mọi người nhìn nhận chúng ta khi chúng ta lớn lên. Chúng ta phát triển cố định bản thân trong một lĩnh vực nào đó trong cuộc sống bởi vì đó là lĩnh vực mà chúng ta cảm thấy mọi người đánh giá chúng ta nhiều nhất. Chẳng hạn:

Chúng ta có thể nhìn thế giới thông qua các thước đo giá trị bằng tài chính, nhưng hầu hết mọi người thì không. Bạn có thể nhìn thế giới thông qua thước đo giá trị bằng vật chất, nhưng hầu hết mọi người thì không. Bạn có thể nhìn thế giới thông qua thước đo giá trị bằng ngoại hình và sự hấp dẫn, nhưng hầu hết mọi người thì không. Bạn có thể nhìn thế giới thông qua các giá trị gia đình, nhưng hầu hết mọi người thì không. Bạn có thể nhìn thế giới thông qua sự tích cực và thân thiện, nhưng hầu hết mọi người thì không.

Chúng ta không hài lòng về chính mình

Đây là lý do lớn nhất khiến chúng ta đánh giá. Nếu chúng ta không hài lòng với con người của chính mình, chúng ta có xu hướng hạ thấp người khác để làm cho bản thân cảm thấy tốt hơn. Đánh giá người khác đem lại cho chúng ta cảm giác mình là người vượt trội.

Nếu chúng ta không hài lòng với con người của chính mình, chúng ta có xu hướng hạ thấp người khác. Ảnh: Sưu tầm

Đến từ sự ghen tị bên trong của chúng ta

Chúng ta cảm thấy cay đắng về lợi thế, thành công hay tài sản của ai đó. Đánh giá dạng này thường đến từ sự ghen tị vì ai đó có thứ mà chúng ta không có.

Phán xét người khác thực ra là chúng ta đang phản ánh chính mình

Thông thường, những điều chúng ta ghét và phán xét ở người khác lại phản ánh những điều chúng ta không thể chấp nhận về bản thân. Thước đo chúng ta sử dụng cho chính mình là thước đo chúng ta sử dụng cho thế giới. Cách chúng ta đánh giá bản thân, chính là cách chúng ta đánh giá người khác. Những gì chúng ta thấy ở người khác thường là những gì chúng ta thấy ở chính mình và điều khiến chúng ta khó chịu ở người khác có thể là điều chúng ta không thích ở chính mình. Đó là lý do tại sao những người nghĩ rằng họ xấu xí, họ sẽ tìm kiếm tất cả những gì xấu xí ở những người xung quanh họ.

Chúng ta không thấy hạnh phúc

Bên trong chúng ta như thế nào thì những gì thể hiện bên ngoài cũng như như vậy. Ảnh: Sưu tầm

Thông thường những người có nội tâm bên trong lành mạnh, vui vẻ thì họ không có gì để phàn nàn hay phán xét mọi người và thế giới, chỉ khi chúng ta không hài lòng với cuộc sống, không cảm thấy hạnh phúc thì chúng ta mới có nhiều điều để phán xét. Bên trong chúng ta như thế nào thì những gì thể hiện bên ngoài cũng như như vậy.

Làm thế nào để chúng ta ngừng phán xét người khác ?

Sau đây là những gợi ý để chúng ta ít phán xét người khác hơn:

Tôn trọng sự khác biệt của mỗi người

Con người mà hôm nay chúng ta gặp, chúng ta phán xét, chúng ta không biết được họ đã trải qua những gì. Ảnh: Sưu tầm

Con người mà hôm nay chúng ta gặp, chúng ta phán xét, chúng ta không biết được họ đã trải qua những gì của ngày hôm qua, do đó đừng vì họ khác chúng ta mà cười cợt chế giễu, họ có thể bị tổn thương vì những lời nói quá đáng của chúng ta. Còn chính chúng ta cũng đang làm mất đi những giá trị tốt đẹp của bản thân. Chúng ta có thể không chấp nhận ý tưởng hoặc hành vi của một người nhưng chúng ta phải chấp nhận rằng chúng ta không thể thay đổi thước đo của họ, tiêu chuẩn sống của họ. Cũng như chúng ta, họ cũng có thước đo, tiêu chuẩn của riêng họ. Hãy tôn trọng sự phát triển của họ, tôn trọng hành trình của họ và đừng phán xét họ vì đâu ai biết được họ cũng đang đấu tranh rất nhiều để tiến lên phía trước.

Tìm hiểu rõ về đối tượng

Trước khi phán xét, chúng ta hãy thấu hiểu họ với một tâm hồn cởi mở, như vậy chúng ta mới có thể hiểu được những quan điểm, suy nghĩ, lối tư duy của họ. Dành một chút thời gian để thấu hiểu người khác để có nhiều góc nhìn hơn về họ hơn.

Học cách đồng cảm

Đồng cảm để bớt phán xét hơn. Ảnh: Paw Yao 

Đồng cảm là hiểu những gì người khác đã trải qua dựa trên góc nhìn của họ, khi đó chúng ta sẽ nhìn nhận người khác từ quan điểm của họ. Điều này giúp chúng ta hiểu hơn về họ và khơi gợi lòng trắc ẩn, bớt đi những phán xét. Chúng ta hãy đồng cảm với người khác về hoàn cảnh của họ khi những hoàn cảnh đó có thể không nằm trong nhận thức của chúng ta. Mỗi con người đều sinh ra và lớn lên trong những hoàn cảnh khác nhau và ai cũng có những “nổi khổ, niềm đau” riêng, quan trọng là họ đã nổ lực vươn lên.

Nỗ lực xây dựng bản thân

Cố gắng nhận ra sự bất an của chính chúng ta và nỗ lực xây dựng bản thân thay vì hạ thấp người khác bằng những lời phán xét để chúng ta cảm thấy tốt hơn.

Nỗ lực xây dựng bản thân thay vì hạ thấp người khác. Ảnh: Sưu tầm 

Đặt vị trí của mình vào người khác

Nếu chúng ta phán xét người khác, hãy thử đặt mình vào vị trí của người bị phán xét để xem cảm giác của họ như thế nào. Rõ ràng có ai mà vui vẻ khi bị người khác phán xét đâu, tệ hơn là có thể sẽ làm người khác tổn thương vì những lời phán xét của chúng ta. Khi biết đặt mình vào vị trí của người khác, chúng ta sẽ thôi có nhu cầu phán xét người khác.

Nếu chúng ta phán xét người khác, hãy thử đặt mình vào vị trí của người bị phán xét. Ảnh: Sưu tầm 

Kết

Mình chia sẻ theo góc nhìn của mình và có tham khảo từ nhiều nguồn. Nếu bạn có góc nhìn khác, hãy chia sẻ để chúng ta cùng nhau học hỏi nhé. Mình cảm ơn các bạn đã xem bài viết của mình nha.

Blog khoảnh khắc cuộc sống